چرا خوبان و مومنان باید در دنیا بلا و رنج بیشتری بكشند؟

نشر توسط:admin درباره : پرسش و پاسخ , اعتقادی ,
Views 257 تاریخ : نظرات (0)

چرا خوبان و مومنان باید در دنیا بلا و رنج بیشتری بكشند؟

در پاسخ این سؤال باید گفت:

اولا: با توجه به روایات متعدد، بسیار مشكل است برای رنج و زحمت‌هایی كه برای برخی از اهل ایمان به وجود می‌آید، علت و سبب خاصی ذكر نمود، زیرا وقتی به روایات مراجعه می‌شود برای آن گونه امور, علل و عوامل مختلف ذكر شده است كه به نمونه‌هایی از آن در این جا اشاره می‌شود:

1. در برخی روایات از رنج و مشكلات اهل ایمان به عنوان اكرام و كفاره گناهان یاد شده است، لذا امام باقر ـ علیه السّلام ـ می فرمایند: چون خدای عزوجل بخواهد كه بنده را كه دارای گناهی است اكرام كند, او را به بیماری گرفتار می‌كند و اگر این كار را نكند, به نیازمندی مبتلایش سازد، و اگر این كار را با او نكند مرگ را بر او سخت كند تا بدان واسطه گناهش را جبران نماید.(1)

2. امام صادق ـ علیه السّلام ـ فرمود: چون گناه بنده بسیار گردد، و خدا بخواهد او را پاك كند، او را به اندوه گرفتار سازد تا كفارة گناهانش گردد.(2)

3. امام باقر ـ علیه السّلام ـ از پیامبر اكرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ نقل كرده كه فرمود: پیوسته غم و اندوه گریبانگیر مؤمن باشد تا برای او گناهی به جا نگذارد.(3)

4. امام صادق ـ علیه السّلام ـ فرمود: همانا مؤمن در دنیا اندوهگین شود تا این كه از دنیا در حالی بیرون رود كه گناهی بر او نباشد.(4)

5. رسول خدا ـ صلّی الله علیه و آله ـ فرمود: خداوند می‌فرماید هیچ بنده‌ای نباشد كه من بخواهم او را به بهشت ببرم، جز آن كه او را به بلائی دچار كنم، تا آن كفارة گناهانش شود.(5)

6. امیرمؤمنان ـ علیه السّلام ـ فرمود: هیچ پیچ خوردن رگی نیست،‌و نه برخورد به سنگی و نه لغزش گامی، و نه خراش دادن چوبی، جز به خاطر گناهی، پس هر كه خدا در دنیا به كیفر گناهش شتاب كرد، در آخرت كیفر ندهد.(6)

7. امام صادق ـ علیه السّلام ـ فرمود: بر مؤمن چهل شب نگذرد، جز این كه پیش آمدی برایش شود، كه غمگینش سازد تا موجب تذكرش گردد.(7)

8. در روایتی دیگر آمده: ‌در بهشت مقامی است كه هیچ بنده‌ای به آن نرسد جز با بلایی كه در دنیا به او رسیده است.(8)

9. پیامبر اكرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ فرمود: ملعون است هر بدنی كه زكاتش داده نشود، از حضرت سؤال شد كه مراد از زكات بدن چیست؟ حضرت فرمود: زكات بدن آن است كه آسیبی به او برسد. مثلاً خراشی به آن برسد، پایش به سنگی برخورد كند، بیمار شود، خاری به آن فرو رود و مانند آن.(9)

آن گونه كه ملاحظه می‌فرمایید، در همه این روایات فلسفه ها و اسرار متعدد و مختلفی برای گرفتاری‌های مؤمن بیان شده است. امّا عمده آن است كه برای هر رنج و زحمتی كه برای مؤمن پیش می‌آید از هر ناحیه و به هر علت و سبب، خداوند پاداش‌های فراوانی برای او منظور می‌فرماید، كه گاهی این پاداش دنیوی است و گاهی اخروی، گاهی هم برای دنیا و هم برای آخرت‌شان پاداش داده می‌شود.

ثانیاً: نباید گمان شود كه همواره مؤمن و افراد خوب در زحمت و رنج هستند و هیچ فرد خوب و با ایمانی, بدون رنج نیست. چون بر اساس روایات، برخی از خوبان هرگز دچار رنج نمی‌شوند. كه در این جا به چند نمونه روایت اشاره می‌شود:

1. امام باقر ـ علیه السّلام ـ فرمود: همانا خداوند بندگان خاصی دارد كه از بلا آنها را نگاه دارد، پس در عافیت آنان را زنده بدارد، ‌و در عافیت روزی‌شان دهد و در عافیت بمیراند.(10)

2. امام صادق ـ علیه السّلام ـ فرمود: خدای سبحان خلقی را آفریده كه از بلا بدان‌ها دریغ دارد، آنها را در حال عافیت آفریده و در عافیت زنده داشته و در عافیت بمیراند.(11)

3. و هم چنین در روایتی دیگر آمده: برای خداوند خواصی از بندگان هستند كه به نعمت خود آنان را خوراك دهد و به عافیت خود بدانها بخشش كند.(12)

طبق این روایات هرگز نمی‌توان گفت بین تقرب، ایمان و خوبی با رنج و زحمت تلازم است و هرگز از همدیگر تفكیك‌پذیر نیستند.

ثالثاً: ممكن است گفته شود كه گرفتاری‌ها و رنج‌ها نسبت به مؤمن جنبه امتحان دارد و باید هر مؤمن در این امتحان مورد آزمون قرار گیرد.

در پاسخ گفته می‌شود گرچه مسأله امتحان از طریق رنج و گرفتاری جای هیچ گونه تردید نیست، امّا باید توجه داشت كه این مسأله اختصاص به مؤمن ندارد، بلكه برای غیر مؤمن نیز هست، لذا مفسر حكیم و كارشناس بزرگ این گونه مسایل، علامه طباطبایی، ضمن بحث مبسوطی می‌گوید:

آیات شریفه، امتحان و بلا را به جمیع اموری كه به نحوی با انسان ارتباط دارند عمومیت داده است، گاهی آن امور از اجزاء وجود خود انسان بوده و گاهی از امور خارجی است كه با انسان مرتبط است. مانند فرزند، زن، ‌عشیره، دوست، مال، مقام. و هم چنین نقطة مقابل این امور نیز مانند مرگ یا مصائب دیگر كه انسان با آنها روبرو می‌شود، ‌اسباب و عوامل امتحان بشر است، و از آیات گذشته معلوم می‌شود كه تمام افراد بشر از مؤمن و كافر نیكوكار یا بدكار، پیغمبر و یا مقام‌های پایین‌تر همه و همه مورد امتحان و ابتلاء قرار گرفته و هیچ انسانی از این ناموس عمومی الهی استثنا نمی‌گردد.(13)

لازم به یادآوری است كه مراد علامه، عمومیت كامل نیست تا گمان شود كه هیچ انسانی از گرفتار آزمونی خالی نباشد، بلكه مرادش آن است كه جریان امتحان و ‌آزمودن چیزی نیست كه تنها برای انسان‌های شایسته (انبیاء و اولیاء و مؤمنین) باشد، بلكه كافر و فاسق نیز ممكن است مورد امتحان قرار گیرد، تا از طریق امتحان كفر یا فسق آنان بیشتر پدیدار شود.

بنابراین كلام علامه با برخی روایات كه قبلا آورده شده منافات ندارد.

رابعاً: گرچه در برخی روایات از دنیا مذمت شده و دنیا به عنوان زندان مؤمن معرفی شده است. چنان كه فرمود: «الدنیا سجْنُ المؤمن و جنة الكافر»(14) امّا در بسیاری از روایات از دنیا به نیكی یاد شده، از جمله امیرمؤمنان ـ علیه السّلام ـ كه بیشترین مذمت را از دنیا نموده است، ‌در یكی از فرازهای نهج البلاغه درباره دنیا می‌فرماید: دنیا خانة راستی است برای كسی كه آن را راستگو نگاشته و خانة‌ تندرستی است, برای كسی كه آن را شناخته، مسجد محبان خداست و نمازگاه فرشتگان اوست، فرودگاه وحی خدا و تجارت خانه دوستان اوست كه در آن جا بهشت را سود برند.(15)

عارف بزرگ و حكیم سترگ، حضرت امام خمینی (ره)، در تحلیل این گونه روایات كه برخی دنیا را مذموم و برخی ممدوح دانسته اند می‌فرماید: برای انسان دو دنیاست: یكی ممدوح و دیگری مذموم. آنچه ممدوح است حصول در این نشئه كه محل تجارت مقامات و كسب كمالات و تهیه زندگانی سعادت‌مند ابدی است كه بدون ورود در این جا امكان پذیر نیست، پس عالم ملك (دنیا) كه مظهر جمال و جلال است، به یك معنا مذمتی ندارد، و آنچه مذموم است دنیای خود انسان است، به معنای دل‌بستگی و محبت آن كه منشأ تمام مفاسد است.(16)

گذشته از این، گرچه روایت (الدنیا سجن المؤمن) بسیار بر سر زبان است و هر كسی مشكلی برایش پیش آید و یا بخواهد خطابه‌ای ایراد نماید به سراغ آن روایت می‌رود. امّا به نظر می‌رسد آن روایت الزاماً درصدد مذمت دنیا نیست، زیرا ممكن است مراد از آن روایت این باشد كه مؤمن به لحاظ روح متعالی و همت بلند معنوی و عشق به حقایق الهی و ملكوت هستی, زندگی در دنیا به گونه‌ای برایش سخت می‌گذرد كه گویا در زندان است و آرزو می‌كند كه عالم دنیا كه نشئة تزاحم خواست‌هاست، رهایی یافته و به عالم وسیع‌تر برسد.

پی نوشت:

1. کلینی، محمد بن یعقوب، اصول كافی، ترجمه سید جواد مصطفوی، تهران، انتشارات علمیه اسلامیه، ج 4، ص 180.

2. همان.

3. همان.

4. همان.

5. همان.

6. همان.

7. کلینی، محمد بن یعقوب، اصول كافی، ج 3، ص 352، باب شدة ابتلاء مؤمن.

8. همان، ص 354.

9. همان، ص 357.

10. همان، ج 4، ص 203.

11. همان.