دلایل غیبت حضرت مهدی عج چیست؟

نشر توسط:admin درباره : چهارده معصوم , حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف ,
Views 109 تاریخ : جمعه 07 آذر 1399 نظرات ()

منظور از غیبت امام دوازدهم(عج) پنهان شدن آن حضرت در غار و زندگی دور از مردم نیست، بلکه آن حضرت در بین مردم زندگی و رفت و آمد می‌کنند و همانند دیگر افراد جامعه، یک زندگى عادى دارند، حضرت مردم را می‌بینند و آنها را می‌شناسند مردم نیز حضرت را می‌بینند، اما ایشان را نمی‌شناسند و نمی‌دانند که ایشان همان حضرت مهدی موعود(عج) هستند تا وقتی که زمان ظهور فرا برسد و ایشان خود را به عنوان امام و پیشواى شیعیان جهان، به مردم معرّفى خواهند کرد؛ زیرا امر غیبت و ظهور حضرت مهدی به اراده و فرمان الهی است و هر گاه خدای تعالی اراده فرماید واقع خواهد شد.

شناخت علت‏های واقعی غیبت امام زمان(ع) بر انسان‏ها مجهول است، زیرا گستره و قلمرو شناخت انسان‏ها محدود می‏باشد. البته اندیشوران اسلامی برای غیبت امام زمان(ع) علت‏هایی را بیان کرده‏اند.(1)که در برخی روایات به آنها اشاره شده است.(2) که می‌توان آن‌ها را به هفت دسته، تقسیم کرد:

1- امتحان مردم (رک : بحار، ج 52، ص 113):

یکی از سنت‏های الهی، آزمایش بندگان و انتخاب صالحان و پارسایان است.از سخنان پیشوایان دینی استفاده می‏شود که آزمایش به وسیله غیبت حضرت، از سخت‏ترین آزمایش‏های الهی است.(3) این سختی از دو جهت است:

ألف) از جهت اصل غیبت، که چون بسیار طولانی شود، بسیاری از مردم دستخوش شک و تردید می‏گردند.

ب) از جهت سختی‏ها و فشارها و پیشامدهای ناگوار که در زمان غیبت به وجود می‏آید. سختی‏ها به گونه‏ای هستند که حفظ ایمان و استقامت در دین، کاری سخت می‏گردد.(4) کسانی از امتحان الهی سربلند بیرون می‏آیند که دچار تردید نشوند.

امام کاظم(ع) فرمود: :وقتی پنجمین فرزندم غایب شد، مواظب دین خود باشید. مبادا کسی شما را از دین خارج کند. او ناگزیر غیبتی خواهد داشت، به طوری که گروهی از مؤمنان از عقیده خویش برمی‏گردند. خداوند به وسیله غیبت، بندگان خودش را آزمایش می‏کند.(5)

این حدیث و احادیث دیگر وجه غیبت را، امتحان مردم دانسته که مطابق با آیات خداوند و تعلیمات دینی است.

2- تنبیه و تنبه مردم:

حدیث - در حدیث محمد بن الفرج: «خشم خدا، به جهت تنبیه و تنبه مردم است تا قدرشناس باشند.»(معجم احادیث المهدی،ج3،ص220)

3- خوف و ترس از قتل:

یکی از علل مهم غیبت امام زمان(ع) حفظ جان حضرت است.خداوند به وسیله غیبت، امام زمان(ع) را از قتل حفظ کرد(6)

حدیث دوم - زراره گوید: از ابوجعفر (امام باقر علیه‌السلام) شنیدم که می‌فرمود: «همانا برای قائم ما (حضرت مهدی علیه‌السلام) قبل از ظهورش، غیبتی است». گفتم: «برای چه؟ فرمود: «می‌ترسد - و با دست به شکمش اشاره کرد -». زراره گوید: «مقصود، قتل است می‌ترسد او را بکشند.(7)

4- امام زمان عجل الله تحت بیعت هیچ حاکمی نباشد:

طبرسی در کتاب احتجاج از ثقة الاسلام کلینی «ره» و ایشان نیز از اسحاق بن یعقوب نقل می‌کند که این مطلب از ناحیه مقدس امام عصر (عج) به‌واسطه علی بن محمد بن عثمان وارد شد: «و اما علت وقوع غیبت، این است که خداوند عزوجل می‌فرماید: ای کسانی که ایمان آورده‌اید! از چیزهایی نپرسید که اگر برای شما آشکار شود، شمارا ناراحت می‌کند». بر گردن همه پدرانم، بیعت سرکشان زمانه بود، اما وقتی‌که من خروج کنم، بیعت هیچ ظالم سرکشی بر گردن من نیست.

این وجه، در احادیث زیادی مطرح گردیده است، به‌طوری‌که شیخ صدوق در کمال‌الدین باب چهل چهار (علة الغیبة) یازده حدیث را نقل کرده که پنج حدیث نخست را (از شماره 1 تا 5) اختصاص به این وجه قرارداده است. اميرالمؤمنين(ع) مي‌فرمايد: «ان القائم منا اذا قام لم يكن لأحد في عنقه بيعه فلذلك تخفي ولادته و يغيب شخصه؛ موقعي كه قائم ما (حضرت مهدي) قيام كند بيعت كسي در گردن او نخواهد بود و به همين دليل تولد او به صورت مخفي انجام خواهد يافت و بعد نيز وجود مباركش غايب خواهد شد.» (8)

5- خالی شدن صلب‌های کافران از مؤمنان:

ابن ابی عمیر، از امام صادق علیه‌السلام نقل می‌کند که از اباعبدالله (امام صادق علیه‌السلام) پرسیدم: «چرا امیرالمؤمنین علیه‌السلام در ابتدای امر، با مخالفان خود کارزار و جنگ نکرده؟». فرمود: به جهت آیه‌ای که در کتاب خداوند عزوجل بوده: «اگر مؤمنان و کفاردر مکه از هم جدا می‌شدند، همانا کافران را عذاب دردناکی می‌کردیم.» گوید: گفتم: مقصود از «تزایلهم (جدا شدن) چیست؟». فرمود: مقصود نطفه‌های مؤمنانی است که در صلب‌های کافران به ودیعت گذاشته‌شده‌اند.(9)

همین‌طور قائم هم مادامی‌که ودایع خداوند عزوجل آشکارنشده، ظهور نخواهد کرد. پس وقتی مؤمنان از صلب‌های کافران، آشکار شدند، او نیز ظهور می‌کند و بر دشمنان خداوند عزوجل غلبه یافته و آنان را می‌کشد.

شیخ صدوق، در کتاب علل الشرایع این روایت را به سند دیگر از ابراهیم کرخی، از امام صادق علیه‌السلام نقل کرده است.

6- عدم آمادگی مردم‏:

تشکیل حکومت جهانی و ایجاد جامعه آرمانی، نیاز به آمادگی عموم مردم دارد و این آمادگی نیاز به رشد فکری و اصلاحات اجتماعی و سیاسی دارد که با مرور زمان به وجود می‏آید، زیرا انسان‏ها باید ظلم و ستم‏های‏حکومت ظالمان را تجربه کنند و بدانند که حکومت‏های موجود، حکومت‏های آرمانی نبوده و جامعه‏ای که آنها در آن زندگی می‏کنند، جامعه مطلوب نیست. می‏بایست مردم از تمام حکومت‏ها خسته شده و قطع امید کنند و فقط منتظر امام باشند. از سوی دیگر حکومت جهانی امام زمان(ع) براساس خدا محوری، عدالت گرایی و قانون گرایی شکل می‏گیرد که پذیرش آن نیاز به زمینه سازی دارد؛ زیرا پذیرش چنین حکومتی را مخالفان و جموداندیشان برنمی‏تابند. بر این اساس یکی از علل مهم غیبت امام زمان(ع) عدم آمادگی مردم است. عدم آمادگی از جهات مختلف می‏تواند باشد: برخی وظایف و تکالیف الهی خویش را انجام نمی‏دهند؛ بعضی از امام اطاعت نکرده و جایگاه امام زمان خویش را نمی‏شناسند؛ برخی به مخالفت امام زمان(ع) برمی‏خیزند؛ عده‏ای نیز از رشد فکری برخوردار نیستند و گروهی هنوز به دیگر حکومت‏ها دل بسته‏اند و...

7- سر غیبت معلوم نیست و فقط خدا می‌داند:

در برخی روایات علت غیبت امام زمان(ع) از اسرار الهی دانسته شده است. (10).

حدیث - عبدالله بن فضل هاشمی گوید: از امام صادق جعفر بن محمد علیهم‌السلام شنیدم که می‌فرمود: «همانا صاحب این امر را غیبتی است که ناچار از آن است؛ و هر باطل جویی، در آن، به شک می‌افتد»

گفتم: «فدایت شوم! برای چه؟». فرمود: «به جهت امری که به ما اجازه نداده‌اند آن را بر شما آشکارسازیم». عرض کردم: «چه حکمتی در غیبت او است؟». فرمود: حکمت غیبت او، همان حکمتی است که در غیبت حجت‌های الهی پیش از او بوده است. وجه حکمت غیبت او پس از ظهورش آشکار گردد، همچنآن‌که وجه حکمت کارهای حضرت خضر علیه‌السلام - از شکستن کشتی و کشتن پسربچه و به پا داشتن دیوار بر موسی علیه‌السلام روشن نبود تا آن‌که وقت جدایی فرارسید. (11)

غیبت امام علاوه بر دلایل پیش گفته علت‌ها و حکمت‌های دیگری دارد که به نوعی به عنوان آثار غیبت در نظر گرفته می شود. از جمله:

ایجاد زمینه اجرای احکام الهی در جامعه.
امیدبخشیدن به مؤمنان و منتظران
تربیت و خودسازى؛ در روایات زیادی بیان شده است که؛ امام زمان(عج) در دوران غیبت به‌طور مداوم مراقب حال پیروان خویش است.
پاسدارى آیین خدا در جلو گیری از آمیختن آن با سلیقه‌ها و افکار شخصى.
امام زمان(عج) در زمان غیبت همچون خورشید پشت ابر است که مردم از برکات و هدایت‌های پنهان و آشکار امام زمان (عج) بهره‌مند هستند.

در کتاب الغیبه شیخ طوسی و در طی توقیعاتی که در این کتاب جمع آوری شده است درباره ضرورت غیبت و لزوم مخفی ماندن آن حضرت از چشم ستمکاران مطالبی جمع آوری شده است.

پی‏ نوشت‏ها:

1. رک: مجله حوزه، ویژه امام زمان، ص 360، سیره پیشوایان، ص 670

2. کتاب الغیبه نعمانی، ص 202

3. صافی گلپایگانی، منتخب الاثر، ص 101

4. کتاب الغیبه، ص 204؛ کتاب الغیبه، نعمانی، ص 154

5. ابراهیم امینی، دادگستر جهان، ص 149

6. کتاب الغیبه، نعمانی، ص 203

7. کتاب الغیبه نعمانی، ص 202

8. بحارالانوار، ج 51،ص 109 و 110

9. اثبات الهداة، ج 7، ص 105

10. کمال الدین، ج 2، ص 158

11. بحار، ج 52، ص 91